گچ ساختمانی چیست؟
گچ ساختمانی از پختن سولفات کلسیم دو هیدراته حاصل میشود و گچ ساختمانی متشکل از سولفات کلسیم در فاز مختلف هیدراتاسیون است. برای مثال سولفات کلسیم نیمه هیدراته و سولفات کلسیم بدون آب یا انیدرید. هنگامی که چسباننده گچی با آب مخلوط میشود، از طریق فرآیند گیرش، سبب نگهداری ذرات جامد به همدیگر و به صورت یک توده به هم چسبیده میشود. گچ از جمله مصالح است که در صنایع ساختمان سازی از اهمیت ویژه برخوردار است. گچ به دلیل ویژگی که دارد از زمان قدیم در امر ساختمان سازی کاربرد داشته است. در بسیاری از ساختمانهای قدیمی مخصوصاً در دوران صفویه که اغلب آنها در اصفهان موجود است، گچ نقش مؤثری داشته است و گچ کاری و گچبری بسیار زیبایی از آن دوران باقی مانده‌اند. گچ به علت خواص خود از اولین قدم در ایجاد یک بنا که پیاده کردن حدود زمین و به اصطلاح برای ریختن رنگ اطراف زمین مورد نیاز است و همچنین تا آخرین مراحل بنا، یعنی سفید کاری و نصب سنگ، باز هم گچ مورد نیاز است. حتی در نقاشی ساختمان هم از گچ استفاده میکنند.
کاربردهای گچ
در صنعت ساختمان : اندود، سفید کاری، تمیزکاری، پرداخت، گچبری، ملات گچی، آجر، گچ و ماسه، عایق حرارتی و صوتی، ورقه پیش ساخته سقف و کف دیوار، مجسمه سازی
صنعت سیمان : افزایش زمان گیرایی (دیر گیر). هر چه سیمان زود گیر باشد، مشتری پسندتر است.
قالب سازی در صنایع چینی و سرامیک : ظروف چینی و قالب وسایل سرامیکی.
صنعت شیشه سازی : تنظیم ویسکوزیته مذاب از نظر میزان اکسیژن حل شده یا نشده.
صنعت ریخته گری : تولید گچ نسوز
صنعت کشاورزی : کشاورزی، تهیه کود شیمیایی، تهویه کننده خاک، تهیه سم شیمیایی، تغییراتی که ژیپس در بخش کشاورزی ایجاد میکند، شامل موارد زیر است. کارخانه بلور گچ ساوه از بزرگترین تولید کنندگان گچ کشاورزی در ایران است. 1- بهبود ساختمان خاک و نرم کردن خاک رس. 2- تأمین کلسیم مورد نیاز گیاهان. 3- خنثی کردن سدیم خاکهای قلیایی. 4- زلال کردن آب برکه های گلآلود. 5- فعال کردن موجودات میکروسکوپی. 6- تأمین سولفور مورد نیاز گیاهان.
پزشکی : باند پزشکی، قالب دندان، تهیه قرص، در حشره کش‌ها و رشد مخمرها، مواد غذایی و داروسازی
صنعت کاغذ سازی : شفافیت کاغذ
صنعت پتروشیمی : خشک کن
صنعت چرم سازی : جدا کننده مواد شاخی از پوست، تهیه سولفات دو سود؛ تهیه اسید سولفوریک و اکسید کلسیم؛
پرکننده : گوگردزدایی از گازهای زائد
خواص گچ ساختمانی
گچ از سایر مصالح ساختمانی سبک تر است. به عنوان مثال گچ متین دارای وزن مخصوص دانه‌ای آن ۲/۸ و وزن مخصوص آن ۸۵ است. باید توجه کرد که سبک بودن گچ یکی از امتیازات آن است. نکته جالب توجه دیگر این است که روی سنگ گچ رستنی نمی‌روید و گیاهی سبز نمی‌شود.
واکنش در برابر رطوبت
یکی از معایب گچ آن است که در برابر رطوبت مقاوم نیست و به سرعت آب جذب میکند تا به حالت پایدار خود برسد. هنگامی که چسباننده گچی با آب مخلوط میشود، از طریق فرایند گیرش، سبب نگهداری ذرات جامد به همدیگر (به صورت یک توده به هم چسبیده) میشود.
واکنش در برابر حرارت و صوت
سطوح گچی در برابر انتقال حرارت و همچنین صوت، عایق به حساب می‌آیند.
جمع شدگی
گچ ساختمانی یک درصد افزایش حجم دارد. در نتیجه مسئله منقبض شدن پس از گیرش که در مورد سیمان مطرح است، در مورد گچ وجود ندارد. برای مثال اگر در دیواری ترک وجود داشته باشد، میتوان آن را با گچ پر کرد. به همین دلیل در گذشته و قبل از دستیابی به فناوری جدید (پوشش رنگ، کاشی، سرامیک و…) سطوح ساختمان را فقط گچ کاری میکردند. البته باید دانست که سطح گچ به دلیل نداشتن سوراخ های ریز، یک سطح صاف و بهداشتی است. از همین خاصیت گچ استفاده میکنند و آن را برای پوشش سطوح وسیعی که نباید درز انبساط باشند، به کار میبرند.
اثر بر فلزات
یکی از خصوصیات گچ این است که فلزات را سولفاته میکند. در نتیجه فلزات نباید مستقیماً در تماس با با گچ باشند و لازم است پیش از تماس با گچ از پوشش ضد زنگ برخوردار شوند.
محافظ در برابر آتش
یکی دیگر از امتیازات گچ آن است که در برابر آتش مقاومت میکند. فرایند مقاومت در برابر آتش با استفاده از گچ چنین است که فرض کنید روی یک ستون فولادی با لایه‌ای از گچ پوشیده شده باشد. در صورت آتش سوزی آب تبلور تبخیر میشود و لایه‌ای از بخار آب روی فولاد را میگیرد. به عنوان مثال گچ ساوه طلایی در نتیجه با اینکه دمای محیط در اثر آتش سوزی بالا میرود، دمای ستون فولادی تا مدتی روی درجه ۱۰۰ سانتیگراد میماند و همین مقدار زمان برای رسیدن نیروهای آتش سوزی و اطفاء حریق کافی است.
مقاومت
مقاومت گچ به مقدار آب موجود در خمیر گچ و همچنین به دمایی که در آن گیرش حاصل میشود، بستگی دارد. مقاومت گچ برخلاف سیمان، به سرعت زیاد میشود و بعد ثابت میماند.
اثر بر خاک
وجود گچ در خاک (حتی تا ۲۵ درصد) از دیدگاه کشاورزی بی ضرر و در مواردی نیز مفید است. اما از دیدگاه سازه‌ای بیش از چهار درصد گچ در خاک سبب تخریب‌های سازه‌ای خواهد شد. گرچه اکثر محققان معتقدند که میزان خسارت‌های وارد شده با مقدار گچ موجود در خاک تناسب ندارد، اما در اغلب موارد، وجود گچ در خاک موجب مشکلات عمده‌ای در ساخت سازه‌ها و نیز کاهش عمر مفید آنها میشود.
درصد آب مصرفی
سخت شدن ملات گچ در مکان‌های نمناک تا چند ماه طول می‌کشد و در این صورت مدت مقاومت ملات گچ به تدریج افزایش می‌یابد. به عنوان مثال در زمان گچ کاری با گچ کوه سفید سمنان هر چه آب ملات گچ بیشتر باشد زمان گیرش آن افزایش یافته و مقاومت آن بسیار کم میشود. زیرا پس از تبخیر آب در توده گچی سوراخ و روزنه‌هایی اضافی ایجاد میشود.
گرمای محیط
معمولاً لایه‌های گچی مجاور با لوله‌های بخاری و شومینه پس از مدتی ترک می‌خورد. زیرا در اثر گرما به طور مداوم منبسط و منقبض شده و آب خود را به شدت از دست میدهد.
گچ پاششی
پاشیدن گچ به روش سنتی بر روی سطح کار، دارای ضایعات فراوانی است و این امر باعث از بین رفتن محصول و افزایش هزینه اجرا میشود. اما گچ پاششی یا پلیمری دارای امتیازات خوبی در این زمینه هستند. گچ پاششی از اضافه کردن پلیمرهای خاصی به گچ به دست می‌آید. از مزایای این گچ میتوان به موارد ذیل اشاره کرد. این گچ پس از پاشش توسط دستگاه همانند بتن سخت میشود.
مقاومت در برابر رطوبت
گچ پاششی در مقابل حرارت دارای مقاومت بیشتری نسبت به گچ معمولی است. با استفاده از این گچ، مرحله گچ کاری با گچ و خاک آماده در ساختمان حذف میشود. به علت این که این گچ از مواد افزودنی ویژه‌ای برخوردار است، تا ضخامت ۱۰ سانتیمتر بر روی متریال‌های مختلف از جمله آجر و بتن قابل اجرا است. در صورتی که گچ معمولی در ضخامت‌های زیاد ترک می‌خورد. این گچ، ستون‌های بتنی و فلزی را مستقیماً پوشش میدهد. در صورتی که گچ معمولی به علت جذب آب پایین بتن یا آهن، چسبندگی کمی با این متریال‌ها ایجاد کند، ناچار به استفاده از توری مرغی هستید. سرعت اجرای گچ پاششی نسبت به گچ عادی حدود ۵ برابر است (۲۰۰ متر مربع در روز) و مقاومت فشاری آن بیشتر از ۲ برابر گچ عادی است.
امکان استفاده در مناطق مرطوب
در این روش پرت گچ به حداقل میرسد ولی ایراد عمده این نوع گچ که باعث عدم استقبال از آن شده هزینه بالای آن است. گچ پاششی روی متریال‌های مختلف از جمله آجر، بتن، فوم، سفال، سیمان، لیکا، هبلکس و و غیره قابل اجرا است. روش گچ کاری با گچ پاششی بیشتر برای فضاهای بزرگ مقرون به صرفه است. زمان گیرش گچ پاششی برای کارهای بزرگ و سطوح بیشتر در نظر گرفته شده و با افزودنی نگهدارنده آب ( کلویید هیدروفیل ) از خارج شدن سریع آب محتوی در گچ جلوگیری به عمل می‌آورد. گچ پاششی نیز دارای انواع مختلفی است. نظیر گچ پاششی معمولی، گچ پاششی عایق کاری روی پشم، سنگ و …
انواع گچ در گچکاری
گچ گیپتون : که از ترکیب گچ و افزودنی‌های چسبنده‌ای نظیر سریش بدست می‌آید. گچ گیپتون به دلیل پیوستگی عالی با سطوح بتنی نیازی به رابیتس کاری ندارد و میتوان به صورت مستقیم گچ گیپتون را بر روی سطوح بتن اجرا کرد. سطوح بتنی که بر روی آن میتوان از گچ گیپتون استفاده کرد شامل سطوح دیوار برشی و تیر و ستون بتنی در ساختمان است.
گچ عاج : دارای دانه بندی بسیار نرم و میکرونیزه است.
گچ مرمر : گچ بدون آب مولکولی است که با محلول مخلوط شده و مجدداً پخته میشود و در مقابل رطوبت مقاوم است.
کاربرد گچ در صنعت ساختمان
معمولاً از گچ در صنعت ساختمان به عنوان اندود دیوارها و سقف استفاده میشود. معمولاً گچ خاکی جهت زیر کار ( اندود اولیه ) و گچ سفید به عنوان اندود نهایی ( روی گچ و خاک ) اجرا میشود. البته گچ دارای کاربردهای زیاد دیگری نظیر مصارف پزشکی، مجسمه سازی، تولید قطعات پیش ساخته جهت گچ بری ساختمان، نصب ابزار گچی و گچبری، قالب سازی، ساخت رنگ لعابی و … میباشد.
دامنه کاربرد فرآورده‌های گچی شامل گچ ساختمانی از پیش مخلوط شده‌ای هستند که به عنوان مواد نازک کاری در اندود کاری دیوار و سقف داخل ساختمان و همچنین کارهای تزیینی به کار میرود. این فرآورده برای برآورده کردن الزامات کاربردی مربوط، با استفاده از افزودنی ها یا افزونه ها، سنگدانه ها و سایر چسباننده ها به صورت ویژه ترکیب میشود. این استاندارد اندود گچی و اندود پایه گچی برای کاربردهای دستی و ماشینی را نیز، در بر میگیرد. همچنین این استاندارد برای چسبانیده گچی که به طور مستقیم، در محل مصرف میشوند یا برای تولید بلوک گچی، صفحات گچ برگ کناف یا صفحات روکش دار گچی، برای اندود کاری با گچ الیاف دار و سقف پوش های گچی مورد استفاده قرار میگیرند، کاربرد دارد. همچنین این استاندارد، گچ ساختمانی مورد استفاده در آجر کاری را نیز در بر میگیرد. این استاندارد، گچ مورد استفاده برای کرم بندی کف را در بر نمیگیرد. این استاندارد آزمون‌های مرجع مربوط به خصوصیات فنی و ارزیابی انطباق فرآورده‌های تحت پوشش را مشخص میکند. آهک ساختمانی (هیدروکسید کلسیم) را میتوان به عنوان چسباننده افزودنی همراه با گچ مورد استفاده قرار داد. چنانچه چسباننده گچی از اجزای متشکل فعال اصلی در اندود باشد، در این صورت این استاندارد این نوع اندود را در بر میگیرد.
انواع گچ تولیدی در کارخانه ها
گچ دارای انواع مختلفی هستند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند و شامل موارد زیر است.
1- گچ خاک آماده : این نوع گچ مختص زیر کار بوده که از آن به عنوان لایه اول گچ کاری استفاده میشود. از پر فروش ترین انواع گچ و خاک آماده میتوان به گچ و خاک اسپیران محصولی از گروه توسعه گچ متین اشاره کرد.
2- گچ میکرونیزه : این نوع گچ را برای سفید کاری با مش بالا استفاده میکند.
3- گچ سفید کاری : از گچ سفید کاری برای لایه نهایی گچ کاری و پرداخت بهره میگیرد. از انواع پر فروش گچ سفید کاری میتوان به گچ سمنان اشاره کرد. گچ سمنان با برندهای سمنان جم، درسا، متین، حریر و بارز در بازار به فروش میرسد.
4- انواع گچ ترکیبی : توجه داشته باشید که نوع دیگری از گچ وجود دارند که به صورت ترکیبی هستند. در واقع مواد افزودنی داشته و عملیات سبک سازی روی آنها انجام شده و به عنوان عایق مورد استفاده قرار می گیرند که شامل موارد زیر هستند.
5- گچ گیپتون : این نوع گچ را برای گچ کاری روی بتن استفاده میکنند.
6- گچ سیوا : بهتر است بدانید که از ترکیب گچ با مواد افزودنی خاص همانند پرلیت و … میتوان گچ سیوا را به دست آورده و از آن به عنوان گچ زیر کار استفاده نمود. این نوع گچ دارای مزیت های زیادی است که مهمترین آن گیرش اولیه و نهایی بالای آن است که میتوان زیر کار تمیزی را در نهایت ارائه نمود.
7- گچ ساتن : این نوع گچ هم مانند گچ سیوا تهیه میشود و از آن به عنوان لایه نهایی گچ کاری میتوان استفاده نمود و گزینه مناسبی برای سفید کاری می باشد. توجه داشته باشید که گچ های ساتن نه تنها دارای گیرایش اولیه و نهایی هستند، بلکه کاملاً ضد آب بوده و قابلیت شست و شو دارند. حتی این نوع گچ‌ها در برابر رطوبت، خش و ترک هم دارای مقاومت بالایی هستند.
8- گچ پاششی : به گچ پاششی به دلیل اینکه پلیمر اضافه میشود، در اصطلاح پلیمری هم گفته میشود که متخصص گچ کاری با استفاده از دستگاه گچ پاش است. استفاده از دستگاه گچ پاش علاوه بر اینکه سرعت اجرای کار را افزایش میدهد، باعث به هدر رفتن محصول نشده و هزینه را کاهش میدهد.
مزیت گچ پاششی
این نوع گچ بعد از اینکه با استفاده از دستگاه پاشیده شوند، مانند بتن سقف و سخت شده و این مسئله باعث میشود تا در برابر رطوبت مقاومت بالایی داشته باشند. این نوع گچ حتی در مقابل حرارت هم تا حد قابل ملاحظه مقاوم هستند و در ساختمان سازی نوین برای حذف مرحله گچ و خاک از این نوع گچ استفاده میکنند تا در هزینه صرفه جویی شود. مزیت دیگر گچ پاششی این است که میتوان مستقیماً روی خود سازه سقف از آنها استفاده نمود و با سرعت بالا کل سقف را پوشش داد. نکته مهم این است که گچ پلیمری را میتوان با ضخامت ۱۰ سانتی متر هم روی آجر و بتن اجرا نمود. البته فراموش نکنید که این قابلیت به خاطر مواد افزودنی است که در گچ پاششی وجود دارد و همین مسئله شرط آکوستیک بودن گچ پاششی را تضمین میکند. در صورتی که ستون بتنی یا فلزی در ساختمانی وجود داشته باشد، میتوان مستقیماً از این نوع گچ استفاده نمود و کل ستون را به راحتی پوشش داد.
